Urteko 24. igandea A (2020-09-13)
Bihotzez barkatu (Mateo 18,21-35)

Joan den igandean, batak bestea anai-arreba bezala zentzarazteaz, batak besteari bide onera eragiteaz, mintzatu zitzaien Jesus ikasleei. Gaur, maila pertsonalean barkatzeaz ari zaigu; jenderik gehienari dagokion arazoa da.

Barkatzeko arrazoiak (lehen irakurgaia: Eklesiastikoa 27,33−28,9)

Lehen irakurgaia Eklesiastiko edo Ben Sirak liburutik hartua da; Itun Zaharreko liburu guztien egileetarik, honena bakarrik ezagutzen dugu: Jesus ben Sirak (K.a. II. mendea). Gizon kulturaduna eta ikertzailea da; bizitzako denborarik gehiena gogoeta egiteari eman dio Jainkoarekiko eta lagun hurkoarekiko egiazko harremanen gainean. Bere obran ehunka gai aztertzen ditu, eskuarki era labur eta errefrauzkoan emanez; beraz, ez da presaka irakurtzekoa. Hori bera esan behar gaurko irakurgaiaz, gorrotoaz eta barkazioaz ari den honetaz.

Abiapuntua nahasgarria da. Pertsona gorrototsu eta mendekutsua konbentziturik bizi ohi da eskuarki, arrazoia duela berak, bere arrangura eta gorrotoa arrazoizkoak eta bidezkoak dituela. Ben Sirak-ek etsai edo arerioaz ahazteko eskatzen dio eta gogoan hartzeko bere burua: «Zu zeu ere bekatari zara, kasu askotan sentitzen zara bekatari, eta Jainkoak barka diezazun nahi izaten duzu». Alabaina, Jainkoaren barkazio hau ezinezkoa izango da, harik eta zeure lagun hurkoaren iraina barkatuko duzun arte, harik eta gorrotorik izango ez diozun arte, hartaz gupida izan dezazun arte. Izan ere, «mendekutsuaz mendekatuko da Jauna».

Esandako hori aski ez bada, gorrotoa eta mendeku-gogoa gainditzeko, beste bi iradokizun gehitu ditu Ben Sirakek: 1) izan ezazu gogoan heriotzako ordua; nola gustatuko litzaizuke iristea ordu horretara: gorrotoz gainezka ala barkatu izanaren pozez?; 2) har itzazu gogoan Jainkoaren aginduak eta Jaunarekin egindako ituna: hurkoarekin ez haserretzera eragiten dizute hauek eta barkatzera. [Kristau-hizkuntzan: izan gogoan Jesusen irakaspena eta etsenplua: etsaiak maitatzeko agindu zuen hark eta bere hiltzaileei barkatuz hil zen].

Pedro eta Lamek

Ben Sirak-ek era trinkoan esaten duena irakats daiteke era atseginagoan, istoriotxo baten bidez. Horixe dagi Mateoren ebanjelioak berea bakarrik duen parabola batean (ez dator, ez Markosengan, ez Lukasengan).

Pedroren galdera batekin hasten da kontaera. Jesusek esana die ikasleei zer egin behar duten «anaia batek bekatu egiten duenean» (joan den igandean). Pedrok era pertsonalagoan planteatu du galdera: «Nire anaiak nire aurka bekatu egiten badu», «nire anaiak iraintzen banau». Zer egin behar da kasu horretan? Uholdearen aurreko patriarka batek, Lamek-ek, oso argi zuen erantzuna:

«Zauritu ninduelako, gizona hil dut;
jipoitu ninduelako, mutikoa hil dut.
Kainen hilketa zazpi aldiz mendekatuko badute,
zazpi mila aldiz gehiago Lamek-ena» (Hasiera 4,23-24)

Pedrok badaki, Jesus ez dela Lamek bezalakoa. Baina uste du, barkazioak baduela muga bat, ezin dela puztu. Horregatik, eskuzabal agertu ustez, galdetu dio: «Zenbat aldiz barkatu behar diot? Zazpi aldiz?» Kainen kontrakoa hartu du eredu Pedrok: hura zazpi aldiz mendekatu bazuten, nik zazpi aldiz barkatuko diot.

Jesusek adierazi dio, Lamek-en kontrako bidea hartu behar duela: Lamek hirurogeita hamazazpitan (77) mendekatu bazen, barkatu zuek hirurogeita hamazazpi (77) aldiz. (Liturgiako itzulpenak, ohikoa den horrek, «zazpitan zazpi hamar» aldiz dio; baina greziar testua hirurogeita hamazazpi (77) aldiz bezala ere itzul daiteke, Lamek-i erreferentzia eginez). Nolanahi den, esanahia argi dago: ez da mugarik barkaziorako, beti behar da barkatu.

Parabola (Mt 18,21-35)

Bere esana egiaztatzeko, bi zordunen parabola proposatu du Jesusek. Oso ondo eratua dago istorioa, hiru eszenatan garatuz: lehena eta hirugarrena gortean gertatu dira, erregearen aurrean; bigarrena kalean.

Lehen eszena (gortean): erregea eta zordun bat. Azpimarratu ditu: 1) zorraren handitasuna: hamar mila talentu, 60 milioi denarioren baliokide, 60 milioi soldataren baliokide; 2) zordunarentzat dituen ondorio garratzak: bera eta beraren familia eta ondasun guztiak saltzea pentsatu dute; 3) zordunaren larri estua eta aterabidea bilatzea: izan ezazu pazientzia; 4) erregearen onberatasuna: pazientziaz itxaron ordez, zorra barkatu dio.

Bigarren eszena (kalean): aurrekoarekin kontraste handia ezarriz eraikia da. 1) Protagonistak bi pertsona parekide dira, eta ez errege bat eta mendeko bat. 2) Zorra, ehun denario, 60 milioien aldean ezdeusa da. 3) Lehenengoan, erregea ordaina eskatzera mugatu da; bigarren honetan hartzekodunak jokabide bortitzera jo du: «lepotik heldu eta ito beharrean hartu zuen zorduna». 4) Berak erregeari egina zion eskaria bera, «izan ezazu pazientzia», entzun duenean, barkatu ordez, kartzelan sartu du zorduna.

Hirugarren eszena (gortean): lagunak, erregea eta lehen zorduna. 1) Zordun eta hartzekodun denaren jokabidea eskandalagarri eta haserregarri izan da beraren lagunentzat, eta erregeari salatu diote. Xehetasun hau, oharkabean geldi badaiteke ere, oso garrantzizkoa da: batzuetan, pertsona batek barkatzeari uko egiten dionean, bera defenditzera jo ohi dugu; alabaina, Jainkoak pertsona horri zenbat barkatu dion kontuan izanik, ez da gauza erraza beraren jarrera zuritzea. 2) Hau da esaldi giltzarria: «Ez al zen bidezkoa zu ere zeure lagunaz errukitzea, ni zutaz errukitu nintzen bezala?»

Horrenbestez, Jesusek, barkazioaren zuzenespen teologikoa eskaintzeaz gain, barkatzea errazten duen bidea ere agertu digu. Baldin eta beste baten iraina bestearen eta nire arteko gauza bezala bakarrik hartzen badut, beti aurkituko dut ez barkatzeko arrazoirik. Baina irain hori testuinguru zabalago batean hartzen badut, Jainkoarekiko nire harremanen, hari zor diogun guztiaren eta berak barkatu digunaren testuinguruan alegia, lagun hurkoari barkatzea berez bezala jarioko da. Barkazioa horrela ere sortzen ez bada, gogora ekarri beharko ditugu parabolako azken hitz zorrotzak, oso interesgarriak, argi jartzen baitute zertan datzan hirurogeita hamazazpi (77) aldiz barkatzea: bihotzez barkatzea.

Aldea lehen irakurgaiaren eta ebanjelioaren artean

Ben Sirak-ek, Jainkoak norberari barkatzeko baldintza bezala planteatu du lagun hurkoari barkatzea. Ebanjelioko parabolak, berriz, Jainkoak zenbat barkatu digun azpimarratu du, horrek izan behar duelarik guk besteri barkatzeko arrazoi.

«Jaunarentzat gara bizi, Jaunarentzat gara hiltzen» (Erm 14,7-9)

Erromatarrei egindako gutunetik hartutako pasarte laburrak ez du erlaziorik beste bi irakurgaiekin. Baina pandemia-garai honetan, milaka lagun hitzen ari den honetan, kontsolagarri da gogoratzea «bizitzan eta heriotzan Jaunarenak garela

José Luis Sicre