GARIZUMAKO HIRUGARREN IGANDEA B
Lehen irakurgaia
( Jainkoak bere Legea emaiten Moisen bidez )
Jalgitza liburutik 20, 1-17
Zinai mendian,
1 Jaunak hitz hauek guziak erran zituen:
2 “ Ni naiz Jauna, zure Jainkoa,
Egiptoko lurraldetik, esklabutza etxetik atera zaitudana.
3 Ez duzu izanen nitaz beste jainkorik.
4 Ez duzu eginen idolorik, ez itxurarik, goiko zeruan,
behereko lurrean edo lurpeko uretan direnetarik.
5 Ez zira ahuspez emanen itxura horien aitzinean, heien adoratzeko.
Ni, Jauna,zure Jainkoa, Jainko jeloskorra bainaiz.
Hastio nauten aiten gaixtakeria haurren baitan gaztigatzen dut
hirugarren eta laugarren gizaldiraino;
6 bainan milagarren gizaldiraino agertzen diotet urrikalmendua
ni maite nauteneri eta nere manamenduak begiratzen dituzteneri.
7 Ez duzu Jaunaren, zure Jainkoaren izena erabiliko gaizkirako,
Jaunak ez baitu gaztigurik gabe utziko
haren izena gaizkirako erabiltzen duenik.
8 Izan gogoan larunbat eguna, Jaunari sagaratzeko.
9 Sei egunez ariko zira lanean, eta eginen zure lan guziak;
10 bainan zazpigarren eguna atseden eguna duzu,
Jaunari, zure Jainkoari, eskainia:
ez duzu egun hortan batere lanik eginen,
ez zuk, ez zure semeak, ez zure alabak,
ez zure mutilak, ez zure neskatoak, ez zure abereek,
ez eta zure etxean bizi den etorkinak ere.
11 Alabainan, Jaunak sei egunez egin ditu zeru-lurrak,
itsasoa eta horietan diren guziak,
eta atseden hartu zuen zazpigarren egunean.
Horra zergatik Jaunak benedikatu zuen larunbata, eta saindu egin.
12 Ohora aitamak, luzaz bizi zaitezen,
Jaunak, zure Jainkoak, emaiten dautzun lurraldean.
13 Ez nehor hil.
14 Ez egin adulteriorik.
15 Ez ebats.
16 Ez egin gezurrezko lekukotasunik hurko lagunaren kontra.
17 Ez gutizia hurko lagunaren etxerik, ez haren emazterik, ez mutilik,
ez neskatorik, ez idirik, ez astorik, ez eta deus harena denik.
“Zinai mendian” gertatua kondatzen da hemen. Bainan lehenago Izrael Egipton egona zen
esklabo. Moisek handik atera zuen. Basamortuan barna Lur-Hitzemanerat zoala, herria behin baino
gehiagotan mintzatu zen Moisen eta Jainkoaren beraren kontra : zergatik hainbeste sofrikario,
egarria, gosea (mana ukanagatik), sugeak… Azkenean horra Sinai mendia, han eman baitzitzaizkion
Izraeli ‘manamenduak” gaur hemen irakurri ditugunak.
Geroztik, urte guziz, gizaldiz gizaldi, Izraelek Bazko besta ospatzen du, Egiptotik ateratzearen
oroigarri, eta Mendekoste, Jainkoak Legea emaitearen oroigarri.
Bigarren bertseta da gainerateko guziaren gakoa : “Ni naiz Jauna, zure Jainkoa, Egiptoko
lurraldetik, esklabutza etxetik atera zaitudana.” Horra hor Jainkoaren lehen “manamendua” nahiz ez
den manu bat bezala emana, baizik nortasun aitortza bat bezala. Ondotik haatik zinez manamenduak
dira bertset hauetan lerrokatuak : 3,7,8,12, 14, 15, 16,17.
Izraelen, Legearen berezitasuna ez da haren edukia; haren oinarria da lehen : Egiptotikako
librantza. Izraelek badaki Jainko libratzaileak legea emaiten diola librantzazko bide bat bezala, zorion
bide bat bezala. Huna Deuteronomak nola aurkezten duen Jainkoarekilako Elkargoa :
“ Begira gaur emaiten dauzkizuetan lege eta manamenduak, zoriontsu izan zaitezten zuek eta zuen
ondokoak, eta luzaz bizi, Jaunak zuen Jainkoak betiko emaiten dauzuen lurraldean” (Dt 4,40).
Jainkoaren manamendu bakotxa irakur daiteke beraz librantzazko ibilbide batean sartzea bezala.
Librantza, lehenik, idoloetarik : “Ez duzu izanen nitaz beste jainkorik.” Oro har, profetek ez dute
besterik predikatu, idolatria baitzen Izraelen tentazionerik handiena. Gaur egun ez zuten besterik
erranen gure gizarteari. Ezen idoloa zer da, esklabotzen gaituen zerbait baizik : dirua, sexoa, droga,
berdin telebista, edo…lana, hunek ere beretzen ahal baigaitu, bertutearen itxurak hartuz. Bainan horra,
Jainkoa gure libertateaz minbera da, maite gaituelakotz. Libre nahi gaitu ez beretzat, baizik
guhaurentzat.
“Ez duzu eginen idolorik…” Jainkoaren itxura oro debekatua da, gezurrezkoa baizik ez
baidaiteke izan : ez gira Jainkoaz jabetzen ahal, begiez ere.
“Hastio nauten aiten gaixtakeria haurren baitan gaztigatzen dut hirugarren eta laugarren
gizaldiraino; bainan milagarren gizaldiraino agertzen diotet urrikamendua ni maite nauteneri eta
nere manamenduak begiratzen dituzteneri.” Orduko pentsa-moldean ez zitaken asma zigortzen,
gaztigatzen ez zuen jainkorik. Bainan hemen berean aitortzen da Jainkoaren leialtasuna aise urrunago
doala hari atxikiak direnen alderat (milagarren gizaldiraino, erran nahi baita betiko).
“Zazpigarren eguna pausu eguna duzu…” Sabatoa Jainkoari osoki kontsekratu eguna da.
Nehork ez du lanik eginen, ez eta kabalek ere. Jainkoak eman librantza osoa ospatuko da.
Aitzinamendu harrigarria, dakigularik Frantzian, hogoigarren mende hastean oraino, urte guzian,
pausu-egun bakar bat ere ez zela legeztaturik langileentzat, ez eta igandea bera ere.
Azken manamenduak (13.bertsetetik 17.ra) debekuak dira : “Ez hil, ez egin adulteriorik, ez
ebats…” gizarte guzietan elgarrekin bizitzeak eskatzen dituenak. Manamendu horiek ere libertatebide
dira, guhaurentzat eta besteentzat. Lege ororen helburua (zuzena delarik) ez ote da, preseski,
bakotxari eta deneri, libertatearen segurtatzea ?
Salmoa 18
Leloa : Betiereko bizirako hitzak dituzu, Jesu Kristo !
Jainko legea on ona da,
Bihotz gogoen pizgarria.
Jaunaren hitza ezin alda,
Jende lañoen zuhurtzia.
Haren manuak beti zuzen,
Bihotzarentzat bozkario.
Garbiki dute joanarazten,
Soari argi baitzaizkio.
Jainko beldurra zoin garbia,
Menderen mende garbi doa.
Jaunak errana zoin egia,
Gezur izpirik gabekoa.
Urrea ez da hain dirdira,
Den garbiena balitz ere.
Eztiak ez du gozo hura:
Jaunaren hitzek non zer pare?
Ba ote da laudoriozko kanturik “Code civil”aren ohoretan ? harritzekoa litaike. Salmo hau,
aldiz, legeari kantatzen zaion himno bat da, edo hobeki erran, herriari Legea eman dion Jainkoari.
Frantzian “Code Napoléon”-ak gobernatzen gaitu oraino. Izraelen “Jainkoaren Legea” erraiten zen.
Jainkoak du Izrael Egiptotik libratu, Jainkoak du bere herria libratzen Legearen bidez. Nolaz ez
pentsa Jainkoaren izena “Amodio” bada, berdin erran daitekeela “Libertate” dela. Ba ote da
amodiorik, libertaterik gabe edo libertaterik, amodiorik gabe ?
Biblia guzia oihu bat da : Jainkoak zoriontsu nahi gaitu. Uros izaiteko bidea : Jainkoaren
hitza, Legea. Bidea markatua da, manamendu bakotxa hesol bat bezala landatua dela bide bazterrean
: “Haren manuak beti zuzen, bihotzarentzat bozkario. Garbiki dute joanarazten, soari argi
baitzaizkio.”
Bigarren irakurgaia
( Munduaren zentzua, eta gurutzearen erokeria )
Jondoni Paulok Korintiarreri 1, 22-25
Haurrideak,
22 Juduak Mesiasen ezaugarri eske dabiltza,
eta paganoak zuhurtzia bila.
23 Guk, Mesias gurutzefikatua predikatzen dugu,
juduentzat eskandala, paganoentzat erokeria dena.
24 Bainan Jainkoak deitu dituenentzat, izan diten Judu ala Greka,
Mesias hori Jainkoaren indar eta Jainkoaren zuhurtzia da.
25 Zeren Jainkoaren erokeria gizakiak baino zuhurragoa da,
eta Jainkoaren ahulezia gizakiak baino indartsuagoa.
Indargabeak senditzen gira guhauren fedea norbaiti arrazoinatu nahi diogunean. Fededuna ez
bada, gure eleak hutsak idurituko zaizko. Gaurko irakurgaian Paulok erraiten dauku : problema hori
betikoa da, eta ez daiteke bestela izan. Jainkoaren asmoa errotik arrotza zaiku, arrazoinaz
haratagokoa. Ez da guri erraitea Jainkoari nola behar zuen mundua salbatu. Nola egin duen ikus
dezakegu bakarrik.
Paulok bi etsenplu baditu aitzinean : juduak eta grekoak. Juduek badakite jadanik Jainkoaren
erresuma nola agertuko den, Mesias nolakoa izanen den : “Juduak Mesiasen ezaugarri eske
dabiltza.” Jesus ez baita behar luken bezalakoa, beraz ez da Mesias. Paganoak behar luken
bezalakoa, beraz ez da Mesias. Paganoek (grekoek), berriz, zuhurtzia dute bilatzen. Bainan filosofia
grekoak Jesusen bizi eta ekintzekin ez du deus ikustekorik. Beraz ez du balio mintzatzea. Atenaseko
zuhurrek ez zioten kasu handirik egin Pauloren elasturiari. Hots, dio Paulok, denak beren hartan
itsuturik daude. Bakarrik “Jainkoak deitu dituenek” dute Jesus aitortzen ahal. Bestela erran, fedea
Jainkoak egiten duen dohain bat da. Dohain berezi hori gabe nola aitor Mesias kurutzefikatua ?
Mesias kurutzefikatu hori “eskandala” da juduentzat. “Eskandala”, berez, norbait
erorarazten duen bideko harria da. Testamendu Zaharrean maiz aipu da Mesias : Daviden ondokoa
izan behar du, errege Jerusalemen, aldebateko bakearen finkatzaile. Aldiz, Jesus hori kurutzean hila
da, bere bekatuarengatik, zeren blasfematzaile izan baita bere burua Mesiastzat eman duelakotz. Eta
zenbat aldiz ez zuen Jainkoaren Legea hautsi, bekatariekin ibiliz, sabatoa mespretxatuz.
Horri girixtinoek ihardesten dute : ez da bere bekatuengatik hil, ez baitu sekula bekatu egin.
Sofritzea onartu du gure bihotzak idek ditzogun Jainkoaren amodio neurrigabekoari. Izai profetak
aipatu zuen zerbitzari sofritua da Jesus :”Mespretxatua zen eta jendeek baztertua, oinaze-gizona,
sofritzen ikasia, bere aurpegia estaltzen duena iduria…Alta gure gaitzak zituen bere gain hartu, gure
oinazeen zama jasan. Guk, berriz, Jainkoak joa zela uste ginuen, Jainkoak zigortua…harek jasan du
guretzat salbagarri izanen den zigorra : haren zauriek sendatu gaituzte” (Is 53,3-5). “Zerbitzariaren
kantikak” (Is 50, 51, 53) Jesu Kristo aitzineko seigarren mendekoak izan daitezkenak, etorri beharra
zen Mesiasez ari ziren, Testamendu Zaharreko teologo zenbaiten ustez. Jesus piztu ondoan
girixtinoek testo horiek ber-irakurtu zituzten eta argi osoan agertu zitzaizkioten : mixteriozko
“zerbitzari” hori Jesus da. Jainkoaren pentsa eta egin moldeak ez dira gureak. Fededuna ez denari
zoroak iduritzen zaizko, bainan Jondoni Paulok dionaz “mundu huntako zuhurtzia erokeria da
Jainkoaren aitzinean (1 Ko 3,13). Eta Jesusek : “Goresten zaitut, Aita, zeru-lurren Jauna, gauza
horiek zuhur eta aditueri gorde baitizkiezu eta ttipieri agertu” (Mt 11,25). Ez gaiten beraz harri
Jainkoaren mixterioaz mintzo girelarik hotzak eta motzak balinbadira ere gure hitzak. Ez daiteke
bestela izan.
Ebanjelioa
Jesu Kristo guri mintza, argi gure bihotza.
Goraipa Kristo Jauna :
Haren baitan, haren gorputzean dago
Jainkotasunaren bete betea.
Jesu Kristoren Ebanjelioa jondoni Joaniren liburutik 2,13-25
13 Hurbil zen Juduen Bazko-besta eta Jesus Jerusalemerat igan zen.
14 Tenpluan merkatariak aurkitu zituen idi, ardi eta uso saltzen,
eta diru-trukalariak ere, han jarrririk.
15 Sokaz azote bat eginik,
Tenplutik haizatu zituen denak, bai eta ardi eta idiak ere,
trukalarien diruak barreiatu eta mahainak uzkaili.
16 Uso-saltzaileeri erran zioten:
“ Ken horiek hemendik!
Ez egin nere Aitaren etxea merkatu-etxe.”
17 Haren dizipuluak oroitu ziren izkiriatua dela:
Zure etxearen maiteminak erreko nau.
18 Juduek orduan galdatu zioten:
“ Zer ezaugarri emaiten daukuzu horren egiteko ?”
19 Jesusek ihardetsi zioten:
“ Suntsi zazue Tenplu hau, eta hiru egun barne berriz eraikiko dut.”
20 Juduek erran zioten:
“ Berrogeita sei urte behar izan dira Tenplu hunen egiteko,
eta zuk hiru egun barne berriz eraikiko duzula?”
21 Hura, ordea, bere gorputzaren tenpluaz ari zen.
22 Horrengatik, hilen artetik piztu zenean,
oroitu ziren haren dizipuluak hori erran zuela;
eta sinetsi zuten liburu Saindua, bai eta Jesusek erran hitza.
23 Jerusalemen zagolarik Bazko-bestako,
ainitzek sinetsi zuten haren baitan,
egiten zituen ezaugarriak ikusi-eta.
24 Bainan Jesus bera ez zen heietaz fida, denak ezagutzen baitzituen,
25 eta ez baitzuen nehork gizonaz argitze beharrik,
berak baitzakien zer dagon gizakiaren baitan.
Tenplotik kanpo, tenploko plazan (bainan hau ere tenploaren parte bat bezala zen) ikusten
zena aspaldiko mendetan egiten zen. Sakrifizioko abereak nunbait erosi behar ziren, diru aldaketak
ere beharrezkoak ziren tenploko moneda baizik ez baitzen onargarri. Eta beste. Jesusen hasarrea
nehork ez zezaken konpreni. Geroago, zenbaiti gogoratuko zitzaioten Jesusek errana :”Hilen artetik
piztu zenean, oroitu ziren haren dizipuluak hori erran zuela; sinetsi zuten Liburu Saindua bai eta
Jesusek erran hitza” (22.bertseta). Eta oraino, denek ez zuten konprenitu.
Bazter guzien uzkaltzen ari zelarik, Jesusek erran zuena, oraino nekeago zen konprenitzeko.
“…nere Aitaren etxea” diolarik, ez ote du bere burua profetatzat hartzen ? Jeremik errana zuen :
”Ohoin-zilotzat ote daukazue neri sagaratua den tenplo hau ? (7,11). Gehiago oraino, bere burua
Mesias-tzat dauka. Alabainan Zakari profetak mezutua zuen : “Egun hartan (Mesias etorriko
denean) ez da gehiago merkataririk izanen Jaun Guziahaldunaren etxean. (Za 14,21) Dizipuluek
sumatzen dute Jesusen ekintza hori profetikoa dela, eta gogorat jin bide zaiote 69. salmoaren bertset
hau :
“Zure tenploaren maiteminak nau erretzen,
zure kontrako laidoak zaizkit gainerat erortzen.”
Besteak, Joanik “juduak” deitzen dituenak, ez dira hortarik ari. Heientzat Galilear bat baizik
ez da Jesus. Oro har, arrazoin dute Jesusi ezaugarri baten galdegitea. Jesusen errepostua argi eta garbi
izanen da dizipuluentzat, Jesus piztuko delarik : “Suntsi zazue tenplu hau, eta hiru egun barne berriz
eraikiko dut.”
Delako “juduentzat” Jesusen errepostua eskapagia bat bezala zen, arrazoinez kanpoko ele
ozarra. Nahiz eta Liburu Sainduak irakurtzen zituen batentzat “hiru egun” horrek bazuen erran-nahi
berezia : komunzki Jainkoarekin buruz buru egiteko epea zen, profeten ahoan. Bainan Galilearra ez
zen profeta!
Pasarte hunen muina hau izan daiteke, Joaniren arabera : badira ideia ina-prestak jendea bere
hartan kokatzen dutenak eta itsutzen. Dizipuluak ez ziren hortan. Jesus bizitzen ikusi zuten, gogoa
libre. Hazia beren baitan onartu zuten, gero ozituko zena : Jainkoa ez dela bizi harrizko tenplo batean,
bainan gizadiaren erdian, Piztuaren gorputzean.